Sounds from the streets, deel 1: reggae als burgerkrant

Toen ik het reggaegenre in de tweede helft van de jaren ‘70 ontdekte, maakte ik via platen van onder anderen U Roy, Dillinger, Jah Woosh en Big Youth voor het eerst kennis met Jamaicaanse toasters of deejays. Hoewel het begrijpen van hun patois niet altijd van een leien dakje ging, deed ik mijn uiterste best om me op de inhoud van de songs te concentreren, waarbij opviel dat die toasters soms ook de rol van straatjournalist vervulden.

De Jamaicaanse samenleving is sterk geworteld in de Afrikaanse orale traditie. Verhalen werden niet opgeschreven, maar mondeling doorgegeven, gezongen, getoast en via soundsystems gedeeld, waarbij die mobiele geluidsinstallaties nieuws, satire en protest tot leven brachten.

In de jaren na de onafhankelijkheid hadden Jamaicanen weinig toegang tot onafhankelijke en betrouwbare media. De Jamaica Broadcasting Corporation (JBC) stond dicht bij de overheid en veel kranten waren gelinkt aan politieke partijen. Reggae vulde dat gat in en bood het volk een podium om zijn eigen perspectief en waarheid te delen.

De eerste tune waarin ik het fenomeen vaststelde was ‘Poison Flour’, een nummer over de Man Next Door riddim waarin Dr. Alimantado in 1976 een tragisch incident schetste dat via de officiële nieuwskanalen nauwelijks besproken werd. De trage haast onverschillige reactie van de overheid en media zette de toaster aan om via een live verslag de urgentie van de situatie te beschrijven.

In januari 1976 overleden in Jamaica 17 mensen, en werden 79 personen vergiftigd, nadat ze besmet meel hadden gegeten. Het meel was afkomstig uit Europa en was besmet met parathion, een extreem giftig en inmiddels verboden pesticide. De besmetting gebeurde vermoedelijk in een Europese haven, waar meel en pesticiden in dezelfde opslagruimte werden bewaard. Het incident leidde tenslotte wel tot strengere controles op de voedselveiligheid.

Hoewel de titelsong iets anders doet vermoeden, bevatte ‘Lion Head’ (Israelites riddim) van Jackie Brown, een jaar eerder uitgebracht, een gelijkaardige waarschuwing. Het leeuwenhoofd verwijst in dit geval niet symbolisch naar de Leeuw van Juda, maar naar een specifiek bloemmerk: ‘Lion Head Flour’. Het merk kreeg in Jamaica een beruchte reputatie toen bleek dat de bloem gecontamineerd en mogelijk giftig was.

In juni 1976 kondigde premier Michael Manley een State of Emergency af met als officiële verklaring dat de golf van bendegeweld tussen aanhangers van de PNP (People’s National Party) en de JLP (Jamaica Labour Party) de stabiliteit van het land bedreigde. Het besluit leidde tot militaire invallen in de armste buurten van Kingston, massale arrestaties zonder aanklacht en heel wat politiegeweld en/of intimidatie.

Het zette Prince Far I aan om met zijn diepe stem via de militante toasting-track ‘Heavy Manners’ het ongenoegen van de gewone man in de straten te ventileren. ‘Heavy Manners’ werd straattaal voor brute repressie, een politieke slogan die zelfs als graffiti op de muren van Kingston opdook. In die context bijvoorbeeld ook gebruikt in ‘Come Under Heavy Manners’ van Bunny & Scully Simms. 

De stelling dat reggae het nieuws naar het volk bracht, onderbouwen we verder met ‘Green Bay Killing’ (Love Me Forever riddim) van Big Youth. Naar aanleiding van de ‘Green Bay Massacre’ bracht hij een scherpe muzikale aanklacht tegen het bloedbad waarin hij het optreden van het leger in vraag stelde.

Op 5 januari 1978 lokte de overheid, vermoedelijk onder valse voorwendselen, vijf aanhangers van de oppositiepartij naar een militaire basis in Green Bay. Daar werden ze door sluipschutters van de Jamaica Defence Force geëxecuteerd. Hoewel de publieke verontwaardiging enorm was, werd niemand voor het bloedbad veroordeeld. Tot op vandaag blijft het voorval een pijnlijk symbool van politieke repressie uit de Jamaicaanse geschiedenis.

Als bewijs dat het Green Bay incident voor de nodige ophef zorgde, geven we graag nog volgende voorbeelden mee: ‘Green Bay Murder’ (Youthman riddim) van Tappa Zukie, ‘Green Bay Massacre’ (Love Won’t Come Easy riddim) van Jah Lloyd & The Black Lion, en tenslotte ‘Green Bay Incident’ (eveneens over de Won’t Come Easy riddim) van Lord Sassafrass, in een productie van Lee ‘Scratch’ Perry.

Het overlijden van Paus Paulus VI in augustus 1978, inspireerde Trinity tot het uitbrengen van ‘Pope Paul Dead And Gone’ (Give I Power riddim). De toaster gebruikt hier het nieuws als metafoor voor machtsverschuivingen, een aanklacht jegens valse autoriteiten en “heilige” instituten. De paus fungeert als stand-in voor Babylon, voor politieke leiders die zich onaantastbaar wanen: “Pope Paul dead and gone, but the sufferer still cry blood…”.

’Sounds from the streets’ wil reggae tonen in één van haar meest essentiële gedaantes: maatschappijkritisch als stem van het volk, met naast de muziek verhalen die tot denken aanzetten als vorm van verzet tegen allerlei wereldwijde wantoestanden. Een traditie die het verdient om  herinnerd, herkend en erkend te worden. Meer nog, een traditie die in stand dient gehouden te worden.

In het tweede deel richten we onze blik op de afstammelingen van de Windrush-generatie, die de fakkel van muzikale verslaggeving in de reggae overnamen en er een eigentijdse draai aan gaven.

Wordt vervolgd…