'Rasta Revelation' in Jamaica Part 5: hoe een Belg directeur werd van een Jamaicaanse muziekschool

Op dinsdag hebben we een afspraak in de National Library of Jamaica, downtown Kingston. Ik voel me vereerd dat mijn boek hier wordt opgenomen in de verzameling. De directeur, een kleine, pittige vrouw, toont zich een echte plaagstok, zowel voor ons als voor haar personeel. Bij ons zouden we haar een flapuit noemen, of misschien zelfs een franke bek. In Jamaica staat ze gedragsmatig model voor de meeste vrouwen, waar de emancipatie ondanks het huiselijk geweld altijd een stuk verder gevorderd lijkt dan hier.

We bezoeken ook het Edna Manley College of The Visual and Performing Arts, een grote campus met verschillende afdelingen: School of Music, School of Dance, School of Visual Arts… We worden rondgeleid door Gerd Beyens, ex-directeur van het college en tegenwoordig hoofd van het departement Theory and Musicology.

Hij werkt hier al meer dan 20 jaar: “Ik had destijds een Jamaicaanse vriendin, en ben toen reggae beginnen te spelen. Toen ik hier op vakantie kwam, werd me gevraagd of ik hier les kon geven, met mijn conservatoriumopleiding. Op een bepaald moment ben ik dan directeur geworden, maar dat was zeker geen pretje. Veel administratie en altijd voor iedereen bereikbaar zijn: het was soms heel vermoeiend.”

Reggae is maar een onderdeel!

In al die jaren heeft maar één persoon geklaagd dat een witte Europese muzikant niet in staat zou zijn om de Jamaicanen te leren hoe ze reggae moeten spelen. “Ik heb daar alle begrip voor,” zegt Gerd: “De kolonisatie weegt hier nog altijd heel zwaar door, en door Black Lives Matter en de sociale media krijg je nu ook te maken met zwarte, overwegend Amerikaanse racisten. Ik ben opgegroeid in een artistiek milieu waar huidskleur nooit een rol speelde, maar het is een thema waar we tegenwoordig terdege rekening mee moeten houden.”

In de concertzaal geeft Grub Cooper (van Fab Five) praktijkles. De studenten spelen een basic riddim. Reggae is maar een onderdeel van het vak jazzensemble. “Je kunt moeilijk vier jaar reggae inoefenen, dat heb je na een paar lessen wel onder de knie. Ons doel is vooral om leraars op te leiden zodat ze naast andere vakken ook muziek kunnen geven.”

Erwtensoep en banana mash

We lunchen in het Veganly Vegetarian Cafe, een buitenbeentje in het Seymour Park Business Complex. Erwtensoep, vegetable run down, coconut curry chic peas, banana mash, pumpkin rice, steam green veggies… nergens heb ik deze week lekkerder gegeten dan in dit onopvallende restaurantje met hooguit plaats voor vier. De meeste klanten komen eten afhalen.

Na de middag worden we verwacht in de studio van Ruff Kutt Krew (sinds 1989!), waar Warrior King repeteert met zijn band. Er zijn ook weer een paar kinderen van de partij, en voor de volgende sessie dienen zich al de muzikanten van Alborosie aan. Vibes!

De erfenis van Marcus Garvey en Peter Tosh

We lopen even langs bij Cooyah, de boetiek aan Hope Road. Mooie collectie van smaakvolle T-shirts, inderdaad, naast de sierraden van Bramma Shanti en andere bijzondere toebehoren.

Meer juweeltjes, arts & crafts zien we die avond op de Kingston Night Market. I Nation staat er met boeken over Rastafari, Marcus Garvey en zwart activisme. Anderen verkopen originele sapjes en andere lekkernijen, ambachtelijk houtsnijwerk, parfums, kledij en wellnessproducten. Ook Leslie Bryan, de uitbater van de ganja shop in het Marley-museum, heeft hier een standje; ik laat even in het midden wat hij aanbiedt. Hier flaneren de meer welgestelde Kingstonians. Er worden cocktails en hapjes geserveerd. Er zijn bescheiden optredens, en ik mag kort mijn boek voorstellen. Ook dit is Jamaica, een beetje zoals de Vogelenmarkt in Antwerpen (maar dan wel veel kleiner). 

Onze laatste dag in Kingston is historiedag. Eerst gaat het opnieuw downtown, naar Upper King Street. Liberty Hall werd in 1923 aangekocht door de afdeling Kingston van de Universal Negro Improvement Association (UNIA), de organisatie van de Jamaicaanse dominee en activist Marcus Garvey. Het was het eerste gebouw dat volledig toebehoorde aan zwarte Jamaicanen, en ook hun eerste grote ontmoetingscentrum in de stad. Garvey zelf gaf het zijn naam, een eerbetoon aan de Liberty Hall in Dublin, het hoofdkwartier van de Ierse vakbonden en de onafhankelijkheidsbeweging, “the fortress of the militant working class of Ireland”. Garvey zag veel gelijkenissen tussen de Ierse en de zwarte bevrijdingsstrijd.

Burning Spear

Sinds 2003 is Liberty Hall een museum dat volledig gewijd is aan Marcus Garvey en de UNIA, het eerste multimedia museum van de Caraïben en de enige plek waar “the legacy of Marcus Garvey” in ere wordt gehouden. Als je alle schermpjes aanklikt en alle beelden en teksten oproept, ben je hier gemakkelijk een uur bezig. Je kunt ook naar een korte documentaire kijken, en in de shop liggen T-shirts, pennen en andere Garvey-parafernalia. De enige verwijzing naar Rastafari gaat gepaard met welgeteld 1 tune: ‘Marcus Garvey’ van Burning Spear, of wat dacht u? Het is geen geheim dat Garvey niet gediend was van de eerste rasta’s, en naar het einde van de jaren 1930 ook niet meer van Haile Selassie. Maar het zijn wel de rasta’s die zijn naam en zijn werken levend hebben gehouden, en terecht blijven eren. 

Ook de huidige voorzitter van de UNIA (de organisatie bestaat nog altijd), Steven Golding, is een overtuigde rastaman. Hij heeft ons uitgenodigd in een kunstgalerij annex juwelenwinkel annex restaurant in de buurt van Ocean Boulevard. Amper hebben we kennisgemaakt of Golding vraagt of we rasta zijn, met andere woorden: of we de goddelijke status van His Imperial Majesty Haile Selassie erkennen. Het is de aanzet tot een vinnig gesprek met veel wederzijds respect. Steven is in mijn herinnering ook de eerste Jamaicaan ooit die me trakteert op een lunch, in een classy restaurant dan nog. Volgende maand reist hij af naar Bath, UK, voor een evenement in Fairfield House, verblijfplaats van de keizerlijke familie tijdens de Tweede Wereldoorlog, in sommige kringen ook wel Home of HIM genoemd. Wat zou Marcus Garvey daarvan gevonden hebben, de oprichter van de UNIA?

Disrespect voor Peter Tosh

Ik wil nog één plaats zien: het Peter Tosh Museum aan Trafalgar Road. Bestaat al sinds 2016 maar ik ben er nog niet geraakt. Je loopt er ook niet zomaar naar binnen. Eerst 20 US dollar betalen in een aanpalend kantoortje, dan naar binnen in wat gewoon een ander kantoor lijkt te zijn, alleen nog wat kleiner. Aan de ingang staat een grumpy guard, de meest norse beveiligingsagent die ik ooit gezien heb in dit land, en dat wil wat zeggen. Hij maakt geen enkele aanstalten om ons vriendelijk te verwelkomen en gromt dat we geen foto’s en video’s mogen maken. Niet moeilijk dat het museum amper getagd wordt op de sociale media. Er valt in die twee kamertjes ook niks te zien, op een paar clichématige tijdlijnen en informatiepanelen na. Muziek is er niet te horen. Goed, Tosh’ beruchte M16-gitaar wordt tentoongesteld, en in een hoek staat zijn eenwieler. In een glazen bak worden de spullen getoond waarmee de zanger destijds werd afgerost en gemarteld door de politie. Een wapen, een ketting, boeien… Is dat echt wat we moeten onthouden van Peter Tosh? Is de directeur van het museum misschien een voormalige politieofficier, trots dat hij de beroemde zanger destijds heeft kunnen oppakken? Waarom staat hier geen ganja-plant, of zien we niet minstens een paar beelden van wat jarenlang Jamaica’s mooiste en grootste (zij het illegale) exportproduct was? De rest van de wereld erkent in Peter Tosh een pionier van de legaliseringsbeweging en een legende van de reggae. Hier, in deze aanfluiting van een museum, blijft van die nagedachtenis maar weinig over. Geef mij dan maar het onlangs vernieuwde Peter Tosh Memorial in Belmont, zijn geboorteplaats. En niet alleen omdat daar wel ganjaplanten staan.